Wywłaszczenie nieruchomości to pozbawienie, ograniczenie prawa własności, prawa użytkowania wieczystego lub innego prawa związanego z nieruchomością. Ograniczenie prawa własności to ograniczenie uprawnień właściciela danej nieruchomości.
Wywłaszczenie sprawia, że dotychczasowy właściciel nie będzie miał już takiej mocy prawnej nad nieruchomością, jaką miał dotychczas.
Najbardziej restrykcyjną metodą wywłaszczenia jest całkowite odebranie praw własności do nieruchomości. Mniejszy zasięg ma częściowe odebranie praw własności, które zamienia się w tzw. służebność.
Istnieje też postać wywłaszczenia de facto, czyli bez administracyjnych decyzji, ale prawo do własności zostaje ograniczone w praktyce.
Wywłaszczenie może objąć poza prawem własnościowym do lokalu, wieczyste użytkowanie nieruchomości, ograniczone prawo rzeczowe, służebność zarówno osobistą, jak i gruntową oraz spółdzielcze prawo do lokalu.
Najczęściej wywłaszczeniu poddawane są nieruchomości, które mają zostać przeznaczone na cele publiczne, czyli np. ziemie pod drogi publiczne, lotniska, urzędy, szkoły. Wywłaszczenie odbywa się dopiero wówczas, kiedy nie ma innej możliwości rozwiązania danej kwestii.
Najpierw prowadzone są rozmowy z właścicielem, proponuje mu się sprzedaż nieruchomości. Jeśli ten nie zgadza się, rusza proces wywłaszczenia. Wywłaszczenie następuje na drodze administracyjnej.
Nieruchomość może być wywłaszczona tylko na rzecz Skarbu Państwa lub jednostki samorządu terytorialnego. Osoba wywłaszczona dostaje odszkodowanie.
